De overname van een familiebedrijf - aan andere familieleden of aan een derde partij buiten de familie - is een delicaat proces en vraagt een goede voorbereiding.

In het kort

  • Familiebedrijven vormen 61% van de Nederlandse bedrijven, met ongeveer 285.000 in totaal.
  • Een goede voorbereiding op de overdracht van een familiebedrijf is cruciaal, inclusief opleiding en ontwikkeling van de volgende generatie.
  • Gelijke behandeling van familieleden en het maken en vastleggen van afspraken is van groot belang om conflicten te voorkomen.
  • Aandachtspunten bij de overdracht omvatten financiering, kwalificaties van de opvolger, externe kandidaten, en fiscale implicaties.

Inhoudsopgave

Wat is jouw bedrijf waard? Start de gratis Brookz Waardescan, krijg snel inzicht in de actuele waarde van je bedrijf en doe er je voordeel mee!

Wat is een familiebedrijf?

Een familiebedrijf kan worden omschreven als een onderneming waarvan het eigendom en de zeggenschap in handen zijn van een of meerdere families. Het belangrijkste kenmerk van een familiebedrijf is dat de familie, in welke vorm dan ook, een significante invloed uitoefent op de bedrijfsvoering en strategie.

Continuïteit

Familiebedrijven hebben doorgaans een grotere mate van continuïteit. Naast de grotere betrokkenheid van medewerkers (inclusief familieleden) is men in zo’n bedrijf ook meer gericht op de lange termijn, om het bedrijf ook voor toekomstige generaties veilig te stellen. Deze lange termijn visie maakt het bedrijf ook duurzamer.

De voorbereiding

Familiebedrijven onderscheiden zich van andere bedrijven door de wisselwerking tussen de (onzichtbare) verhoudingen binnen de familie en de officiële eigendom en zeggenschapsverhoudingen. Dat biedt voordelen met betrekking tot de betrokkenheid, besluitvorming en het langetermijnperspectief. Maar de wisselwerking tussen de verschillende verhoudingen kan ook bron zijn voor conflict. 

Het is van daarom van cruciaal belang om de leden van de volgende generatie goed voor te bereiden op de overname van het familiebedrijf. Dit betekent lang voor de geplande overname niet alleen het selecteren van een of meerdere geschikte familieleden, maar ook het zorgen voor de juiste opleiding en ontwikkeling om de overgang soepel te laten verlopen.

Gelijke behandeling

Het is voor de verhoudingen binnen de familie van belang dat ieder kind gelijk wordt behandeld. En dat kinderen die buiten de zaak blijven niet worden benadeeld. De allerbelangrijkste regel is dus: maak goede afspraken en leg afspraken vast.

Een Raad van Advies kan het verschil maken

Het ideale scenario is natuurlijk om generatie op generatie de onderneming door te kunnen geven binnen de eigen familie. Maar dit heeft ook een nadeel: niet iedereen zal dezelfde kennis hebben of hetzelfde vermogen om op lange termijn beslissingen te maken. Een Raad van Advies kan daarom het verschil maken. De kennis van een Raad van Advies kan een steun in de rug zijn van een familiebedrijf. Een onafhankelijke Raad van Advies biedt controle, advies, en kan ook een wijze rol spelen bij mogelijke conflicten en de overdracht van een familiebedrijf.

Belangrijke aandachtspunten bij overdracht van een familiebedrijf

De financiering van de opvolging mag de continuïteit van de onderneming niet in de weg staan. Een familiebedrijf overnemen gaat gepaard met in elk geval volgende aandachtspunten:

  1. Is de generatie die het bedrijf overdraagt verzekerd van een goede oude dag?
  2. Moet één van de kinderen het bedrijf overnemen?
  3. Heeft de beoogde opvolger die het familiebedrijf gaat overnemen de juiste kwaliteiten?
  4. Is een buitenstaander niet beter voor het bedrijf?
  5. Brengt de financiering van de overdracht de continuïteit van de onderneming niet in gevaar?


Mogelijkheden voor overdracht aan volgende generatie

Bij de verkoop van je onderneming aan je kinderen kun je een keuze maken voor:

  • Een gelijk aandeel in de onderneming voor alle erfgenamen
  • Het toebedelen van de aandelen aan de opvolger in de leiding
  • Leiding en eigendom komen in verschillende handen.


Als alle erven een gelijk deel van de onderneming krijgen, komt het eigendom en de leiding voor een deel in verschillende handen. Dit kan een bron van conflicten zijn. Het aandeelhouder-familielid dat niet in het bedrijf werkt, is wellicht minder betrokken en heeft in de eerste plaats een financieel belang.

Blijf bij het voorbereiden van de toekomstige overdracht open staan voor kandidaten van buiten de familiekring. Binnen familiebedrijven is het belangrijk dat niet-familieleden eerlijke verantwoordelijkheden en kansen worden geboden die in overeenstemming zijn met hun capaciteiten. Probeer zo nodig de opvolging in de leiding te scheiden van de opvolging in eigendom.

Fiscale implicaties

De overdracht van een familiebedrijf kan aanzienlijke fiscale implicaties hebben. Het is belangrijk om professioneel advies in te winnen om de meest gunstige juridische en fiscale structuur te bepalen.

De opvolging en de fiscus

Voor de fiscus verschilt de opvolging in de familiesfeer niet van de verkoop van de onderneming aan een willekeurige derde. Er is een aantal zaken waar je extra goed op moet letten bij de opvolging in de familiesfeer:

  • Ruisend of geruisloos?
  • Een juiste koopprijs
  • De holdingconstructie, nuttig hulpmiddel bij de verkoop
  • De persoonlijke holding van de koper


Ruisend of geruisloos?

Met de doorschuifregeling (DSR) kun je jouw onderneming – als het geen BV is – geruisloos overdragen aan je opvolger. Je hoeft dan niet met de belastingdienst af te rekenen over de stakingswinst. De belasting gaat over op de volgende eigenaar. Een voorwaarde voor de DSR verandert vanaf 2025: de nieuwe eigenaar hoeft niet meer minimaal 3 jaar in dienst te zijn van het bedrijf.

Als je de onderneming (gedeeltelijk) geruisloos wil overdragen aan je partner (mits deze jonger is dan 55 jaar) of aan je kinderen of de partners van de kinderen (mits je de leeftijd van 55 jaar hebt bereikt of voor tenminste 45% arbeidsongeschikt bent) geldt tot nu toe de 36-maanden eis. Hierbij moet degene die overneemt, of het nu kind is of werknemer, voor een periode van 36 maanden ‘in het bedrijf werkzaam’ zijn geweest. De fiscaal geruisloze overdracht is alleen mogelijk als de onderneming als Eenmanszaak, Vof of maatschap wordt gerund, niet bij een BV. Lees meer over geruisloos doorschuiven.

Als je een bedrijf door schenking verkrijgt, kun je vanaf 2025 alleen belastingvoordeel krijgen als je 21 jaar of ouder bent. Je kunt dan de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) gebruiken, zodat je geen of minder erf- of schenkbelasting betaalt. Tot 1 januari 2025 geldt deze leeftijdsgrens nog niet.

Overdracht aan externe partijen

In sommige gevallen kan het wenselijk zijn om een familiebedrijf aan externe partijen te verkopen. Dit kan om verschillende redenen gebeuren, zoals gebrek aan geschikte opvolgers binnen de familie of de wens om de waarde van het bedrijf te verzilveren.

Enkele veelvoorkomende valkuilen zijn:

  1. Gebrek aan planning: Onvoldoende voorbereiding en planning kunnen leiden tot onverwachte problemen en conflicten tijdens de overdracht.
  2. Familieconflicten: Familiebanden kunnen onder druk komen te staan tijdens het overdrachtsproces, vooral als er onenigheid is over wie het bedrijf moet leiden of hoe de verkoopopbrengst moet worden verdeeld.
  3. Onrealistische verwachtingen: Familieleden kunnen vaak onrealistische verwachtingen hebben over de waarde van het bedrijf of de rol die ze zullen spelen na de overdracht.
  4. Fiscale verrassingen: Onvoldoende aandacht voor fiscale planning kan leiden tot onverwacht hoge belastingen bij de overdracht.


Controle Belastingdienst

Gratis whitepaper: Belastingdienst Controle, wat nu?!

Hoe vaak gebeurt het, hoe voorkom je het en stappenplan als het tóch gebeurt.


De waardebepaling

De opvolging is in de regel een proces van jaren. Om er fiscaal zo gunstig mogelijk uit te springen is een voorbereidingstijd van meer dan vijf jaar niet ongewoon. Een belangrijk element van de overdracht vormt de waardebepaling van de onderneming. Een te lage waardering van de stille reserves en de goodwill kan je flink in aanvaring brengen met de fiscus. Het hanteren van een reële prijs is daarnaast van belang voor de rust in de familie. Er zijn verschillende manieren om de waarde van de onderneming vast te stellen. Er is niet een absolute waarde: de resultaten in de voorgaande jaren, de toekomstverwachtingen, het aanwezige vermogen of de rentabiliteit van de onderneming, het kan allemaal een rol spelen.

Een juiste koopprijs

Je krijgt zoals gezegd een forse aanvaring met de fiscus als deze de koopprijs te laag vindt. Bij transacties tussen partijen die een onderlinge band hebben, is de fiscus extra alert op de hoogte van de goodwill en de waardering van de stille reserves. Over het verschil tussen de koopprijs en de werkelijke marktwaarde van het bedrijf moeten jij en jouw zoon of dochter belasting betalen. Je betaalt inkomstenbelasting over het te weinig berekende bedrag, ook al heb je het bedrag nooit ontvangen en je opvolger krijgt over hetzelfde bedrag een aanslag voor schenkingsrecht.

De holdingconstructie

Een van de grote struikelblokken bij de bedrijfsoverdracht is de verkoopprijs. Een ‘zware’ onderneming hangt als een molensteen om de nek van je opvolgers. Met behulp van een persoonlijke holding kun je de winst van jouw werkmaatschappij/onderneming belastingvrij afromen. Je kind(eren) kunnen de ‘lichte’ werkmaatschappij overnemen, zonder dat er een al te grote financiële last op ze rust.

De persoonlijke holding van de koper

Ook voor de opvolger biedt de persoonlijke holding allerlei voordelen, al is het alleen maar voor de verkoop in de verre toekomst. De opvolger moet de houdster- en werkmaatschappij zo snel mogelijk omvormen tot een fiscale eenheid. De houdstermaatschappij betaalt rente over de lening voor de aankoop van het familiebedrijf, de werkmaatschappij. Binnen de fiscale eenheid kan de rente worden verrekend met de winst van de houdstermaatschappij.

Nieuwsgierig geworden naar wat de actuele waarde is van jouw bedrijf? Bereken gratis de waarde van jouw bedrijf en doe er je voordeel mee!

Bob van der Burg

Bob van der Burg

Bob van der Burg is econoom, ondernemer en schrijver.
Lees ook…
Als je met jouw bedrijf stopt of het overdraagt, moet je normaal gesproken met de Belastingdienst afrekenen over de stakingswinst. Maar als je…
Je wilt een bedrijf overnemen en vraagt je af: hoe ga ik de bedrijfsovername financieren? Je hebt verschillende mogelijkheden. Welke optie het beste…
Als je een bedrijfswoning overbrengt naar jouw privévermogen, moet je afrekenen over het verschil tussen de waarde in het economisch verkeer en de…
Bedrijfsoverdracht vindt om uiteenlopend redenen plaats, bijvoorbeeld om te groeien, te diversifiëren, te herstructureren of om de eigenaar de kans te…
Er zijn veel verschillende soorten goodwill. En de beste methode om de goodwill te berekenen, bestaat niet. Het is vaak een onderhandelingsproces,…
Een bedrijf kopen of verkopen is voor de meeste ondernemers een enorme mijlpaal. Naast alle zakelijke aspecten komen er vaak emoties bij kijken. In dit…