“In Afrika ligt het goud op straat”

Closing the Loop (CTL) geeft kapotte mobieltjes uit Afrika een tweede leven. En zelfs een derde, vierde, vijfde of zesde leven. “Want een Afrikaan denkt wel twee keer na voordat hij zijn mobieltje weggooit”, zegt oprichter Joost de Kluijver. En als toestellen dan écht op zijn, redt CTL ze van de lokale vuilnisbelt, zodat de grondstoffen kunnen worden gerecycled.

“Bij Afrika denken mensen vaak niet meteen aan mobiele telefonie. Mensen stellen zich hooguit een landlijn voor of misschien wel rooksignalen. Maar de laatste jaren is een mobieltje echt een levensbehoefte geworden. Een mobiele telefoon is voor ons vaak een leuke add-on van onze computer of televisie, maar in Afrikaanse landen, zonder internetkabels en vaak grotendeels zonder elektriciteit, is het meer dan een gadget. Het is de toetreding tot de 21ste eeuw. In 2002 had zo’n 5% een mobiele telefoon. Nu is dat ongeveer 75%.”

 

Joost de Kluijver loopt al een tijdje mee in de wereld van telecom. Ook raakte hij al vroeg besmet met het Afrika-virus. “Vóór Closing the Loop was ik mede-eigenaar van een bedrijf dat zich bezighield met hergebruik van mobiele telefoons door ze een tweede leven te geven in Afrika. In 2011 was ik op persoonlijke titel een paar maanden in Tanzania en zag wat er gebeurde nadat telefoons hier afval waren geworden. Na reparatie werd er goed gebruik van gemaakt en het leverde veel op. Iedereen blij. Maar als ook daar de ‘end of life’ was bereikt, gingen die mobieltjes naar de schroot of belandden in de sloot en soms in de illegale recycle-industrie. Daar worden mobieltjes in de open lucht verbrand of onbeschermd met kwik gemengd om het goud eruit te halen. Ik wist dat dat beter kon, want dat doen we in Europa ook. Dat zijn we zelfs verplicht. Alleen in Afrika staan geen fabrieken die mobieltjes recyclen. Ons idee was dus wel goed, maar die mobieltjes werden uiteindelijk lokaal afval. Het was niet af. Zo ontstond het idee voor Closing the Loop.”

 

Mobiele telefoons zijn in Afrika een eerste levensbehoefte geworden. Er wordt dan ook dankbaar gebruik gemaakt van tweedehands telefoons uit Europa. Maar uiteindelijk worden deze telefoons e-waste. Afval waar in Afrika nog geen goede oplossing voor is. Closing the Loop koopt kapotte mobieltjes in Afrika op en verscheept ze naar de beste recyclers, zodat de grondstoffen niet verloren gaan.

 

Closing the Loop begon als stichting, maar na twee jaar kon Joost zich fulltime gaan richten op een commerciële invulling. Een half jaar later was het een BV. “We hebben nog altijd geen fysiek kantoor.” Hij lacht: “Het echte werk gebeurt in Afrika.” We treffen hem dan ook in de tuin van een mooi flexpand aan de Herengracht. “Ik werk hier in Amsterdam en heb medewerkers die vanuit Amsterdam, Leiden en Utrecht werken. Maar langzaamaan wordt het wel tijd om dat cowboyachtige achter ons te laten.” Closing the Loop is namelijk flink gegroeid sinds de eerste voorzichtige schreden. “We zijn begonnen met kleine pilots in vier landen. We gingen op onderzoek uit. Hoe komen we aan mobiele telefoons? Waar? Welk verhaal moeten we vertellen? We kwamen in contact met NGO’s, kleine bedrijfjes en particulieren die ons verder konden helpen. We werken nu ook samen met waste pickers. Mensen die al afval verzamelden, maar dan voor het illegale circuit.”

 

Inmiddels werkt Closing the Loop in meer dan tien Afrikaanse landen en heeft meer dan een miljoen mobieltjes opgekocht. Ze werken met lokale partners die agents inzetten om de afvalstromen te managen. Daaronder is weer een informeel netwerk actief van inzamelaars. Mensen die één keer per maand naar hun geboortedorp gaan en alle kapotte mobieltjes ophalen, bijvoorbeeld. Of ondernemers die tweedehands mobieltjes verkopen en repareren.

 

“In Afrika worden telefoons heel lang gerepareerd. Waar wij ze allang hadden weggegooid, wordt daar eindeloos hergebruikt. Alleen de technologie van het print circuit board is te geavanceerd om daar te repareren. Als dat kapot is, is het echt afgelopen. Maar dat print circuit board is ook het meest waardevol.” Joost pakt er een bij. “Zo’n printplaatje bevat heel veel metaal, zoals zilver, koper en palladium. Alleen die kleine puntjes die contact maken met je sim-kaart en je batterij zijn van goud. Ze vormen 80% van de totale waarde. Een kilo goud leverde in 2005 ongeveer 10.000 euro op. Nu is dat al 40.000 euro. In Afrika ligt het goud echt op straat.”

 

Omdat er in heel Afrika geen recyclefabrieken zijn, verdwijnt afval over het algemeen door middel van landfilling. Vuil wordt op een hoop gestort en afgedekt met aarde. Closing the Loop brengt nu een heel klein percentage naar goede recyclers, maar hoopt in de toekomst veel meer telefoons van de storthoop te redden. Joost denkt daarnaast aan urban mining: “Op een dag worden die storthopen een nieuw soort goudmijnen. Dan kunnen al die oude mobieltjes alsnog gerecycled worden.”

 

Zakendoen in Afrika vraagt andere vaardigheden dan ondernemen in eigen land. Geduld bijvoorbeeld en kennis van taal en cultuur. Joost: “Mijn collega doet nu in tien dagen vier landen aan. Er lijkt iets geks aan de hand, want tot nu toe gaat alles volgens plan!” Hij ziet er duidelijk de ironie van in. Zijn co-founder, Reinhardt Smit, is een Zuid-Afrikaan die is opgegroeid in Ghana, maar nu in Nederland woont. “Ik ben erg blij met hem. Ik blijf altijd een beetje die koppige, botte Hollander. Hij snapt de mensen en kan met ze communiceren. Ik heb zelf ooit acht lokale partners gevonden. Die bleken, om het maar netjes uit te drukken, niet te doen wat we hadden afgesproken. Maar met de partners die hij heeft gevonden, gaat alles goed.”

 

En De Kluijver wil met meer partijen samenwerken. In Rwanda zijn we een partnerschap aangegaan met Tigo, de lokale KPN. In Ghana zijn we met eenzelfde soort bedrijf in onderhandeling. En op dit moment zijn we er nog te klein voor, maar ik zou in Nederland graag met grote telecompartners werken. In Europa zijn we nog veel te veel bezig met hoe we het hier schoner kunnen maken, maar we kijken niet verder. Door niet meer lineair te produceren, maar echt circulair, met urban mining bijvoorbeeld, is er nog zoveel te winnen.”

 

Ondertussen krijgt Closing the Loop wel voet aan de grond bij Nederlandse bedrijven. “Telefoongebruik kan echt duurzamer. Bedrijven die dat begrijpen proberen nog wel eens zelf het wiel uit te vinden en geven uiteindelijk op omdat het te ingewikkeld is. Wij adviseren graag en brengen ze met de juiste partijen in contact.” Maar het is ook mogelijk om een partnerschap aan te gaan met Closing the Loop.

 

“Sinds een jaar hebben we het ‘One for one’- concept. Voor elke nieuwe telefoon die bedrijven aanschaffen, betalen ze ons een klein bedrag waarmee wij in Afrika weer een kapotte telefoon kunnen kopen. Een soort grondstofcompensatie, die ook goed aan de medewerkers is uit te leggen. Zij hebben dat toestel ten slotte dagelijks in handen. Daarmee wordt dat duurzaamheidsidee een stuk tastbaarder. De mobiele telefoon is eigenlijk het ultieme symbool voor corporate capitalism. Als je dat symbool kunt gebruiken om de wereld beter te maken, dan maak je echt een nieuwe stap in duurzaamheid.”