Gaat blockchain levens redden?

Met het systeem kunnen activistes wereldwijd, ook in oorlogsgebied, straks samenwerken. Het contrast met het – afgezien van drie gesigneerde Beatlesfoto’s na – oersaaie kantoor kan haast niet groter.

Elisabeth van der Steenhoven, directeur van El-Karama Europe, de Europese poot van een internationaal netwerk van Arabische vrouwenactivisten, en Reinier van der Drift, directeur van IT-bedrijf Tymlez vertegenwoordigen de uitersten van twee werelden, maar kunnen het goed vinden. Er wordt gegrapt en gelachen.

Cruciaal bewijsmateriaal delen

El-Karama stelt misstanden, mensenrechtenschendingen en straffeloosheid in de Arabische wereld aan de kaak. De organisatie is actief in dertien landen, waaronder Irak, Syrië, Jemen en Libië. Activistes registeren – vaak met gevaar voor eigen leven – bombardementen op burgerdoelen in Jemen, voeren campagne tegen kindhuwelijken, vrouwenonderdrukking en pleiten voor ontwapening van milities. Het  bewijsmateriaal delen ze onderling en met de VN. Elisabeth: “Het is voor ons cruciaal dat deze informatie niet verloren gaat.”

“NGO’s en IT’ers spreken een andere taal, maar het wordt tijd dat die werelden bij elkaar komen.” – Elisabeth

Maar die communicatie is een groeiende zorg, legt ze uit, “want ons succes maakt ons een bedreiging voor degenen die we bestrijden. Collega’s en medewerkers van partners zijn ontvoerd, verkracht en vermoord. Terreurorganisaties weten steeds makkelijker digitaal in te breken, nemen bijvoorbeeld Facebook-pagina’s van activistes over. Na aanslagen en de moord op een collega besefte Elisabeth dat zij informatie beter moesten beveiligen.

Oplossing in ‘andere wereld’

In haar wanhopige zoektocht naar een oplossing, stuitte Elisabeth via via op het toen net opgerichte IT-bedrijf Tymlez. “Hier op kantoor”, lacht Reinier. “En dat vond dit mannenbolwerk heel gezellig.” Ze raakten in gesprek. Blockchain, een systeem om documenten en berichten op een veilige manier vast te leggen en te delen, moest de oplossing bieden. Elisabeth: “We vonden het best spannend om IT-ondernemers te benaderen. Zo’n andere wereld. Maar ze zijn hartstikke begaan met het lot van onze vrouwen. Dat is echt hartverwarmend.”    

“Dit werkt alleen als je als bedrijf niet meteen geld wil zien.” – Reinier                                        

Na dat systeem “dertig keer op Pinkeltje-niveau uitgelegd” te hebben gekregen, heeft Elisabeth inmiddels alle hoop op Tymlez gevestigd. En dat laat ze Reinier en co weten ook. “Voor ons en alle andere humanitaire organisaties is dit van levensbelang.” Voor Tymlez, dat doorgaans vooral overheid, accountancybureaus en ziekenhuizen tot zijn klanten rekent, is het vooral een interessant proefproject. Reinier: “We leren hoe we veilige bestandsuitwisseling kunnen realiseren in complexe situaties. Wij zijn apolitiek, maar toch past dit bij onze waarden. Ieder bedrijf moet veilig digitaal kunnen communiceren.”

Gratis heeft zijn prijs

En El-Karama “met haar complete gebrek aan IT-kennis”, heeft dit meer dan nodig, was al snel zijn conclusie. “Ik snap dat een organisatie zonder geld met slecht beveiligde systemen werken. Maar gratis heeft zijn prijs.” Het ontbreken van een centrale en controlerende instantie in het blockchain-systeem maakt vervalsing en manipulatie door malafide tussenpersonen moeilijk. “Iedereen in de blockchain ziet wie wat doet, wijzigt en verstuurt.” Het systeem zit verspreid over verschillende servers. Bij uitval van een server of als iemand zijn sleutel verliest, gebeurt er niets. Alleen als alle servers tegelijkertijd worden aangevallen en herschreven, maar dan “moet je wel heel handig zijn”, aldus Reinier. “De decentrale en niet-hiërarchische structuur van blockchain sluit bovendien naadloos aan op ons netwerk, dat ook plat en decentraal georganiseerd is”, voegt Elisabeth toe. En al die vrouwen wereldwijd hoeven niets nieuws te installeren.

Reinier ziet nog wel beren op de weg. Kunnen de Arabische dames wel wachtwoorden onthouden? Elisabeth wuift die zorg weg. “Dit is niet hetzelfde als een wachtwoord voor een regulier bedrijf. Als een werknemer een blockchain-wachtwoord vergeet, krijgt hij misschien een tik op de vingers.” Dit is onvergelijkbaar, zegt ze. “Hier hangt je leven ervan af. Onze collega Amal is op straat aangevallen, haar zoon is met een auto aangereden, er wordt gedreigd met ontvoering. Denk je dat zij een wachtwoord vergeet?”  

Onderling vertrouwen

Tymlez steekt veel tijd in het project, en doet het gratis. “Dit werkt alleen als je als bedrijf niet meteen geld wil zien.” En blockchain is een “hype”, aldus Reinier. “We moeten bewijzen dat het werkt en dat er een financieringsmodel komt.” Maar Elisabeth, “ontzettend dankbaar”, wappert al met folders van Tymlez bij andere organisaties (“ze zijn alweer op”). Want, zegt ze, “voor ons soort organisaties en in tijden van nepnieuws is blockchain een briljant systeem. Betrouwbaar berichtenverkeer is ons brood en boter. Wij ontlenen onze kracht aan het veilig delen van gegevens en rapporten.” NGO’s en IT’ers spreken een andere taal, maar het wordt tijd dat die werelden bij elkaar komen, vindt ze. En dan lachend: “En er zijn ook instellingen mét geld, die wel voor dergelijke systemen kunnen betalen.”

“We vonden het best spannend om IT-ondernemers te benaderen. Zo’n andere wereld. Maar ze zijn hartstikke begaan met het lot van onze vrouwen.” – Elisabeth

De (bitcoin)blockchain was aanvankelijk ook ontwikkeld voor mensen zonder bankrekening, aldus Reinier. “Nu is het een hip speeltje van de rijken en de grote bedrijven. Terwijl mensenrechtenorganisaties het eigenlijk het meest nodig hebben.” En het mooie is, zo laat hij weten. “Het onderlinge vertrouwen en de samenwerking tussen cyberbedrijven gaat niet vanzelf. Het heeft ons een jaar gekost om hostingpartijen aan tafel te krijgen. Zij zagen risico’s voor hun infrastructuur, die ook door andere klanten worden gebruikt. Maar gooi je zo’n Karama-steen naar binnen, dan realiseert iedereen wat er mogelijk is.”