Waarom zorgt de handhaving van schijnzelfstandigheid voor zoveel onrust op de arbeidsmarkt?
In 2024 kondigde de overheid aan serieus werk te maken van een thema dat al jaren boven de arbeidsmarkt hangt: de aanpak van schijnzelfstandigheid. De belangrijkste maatregel? Vanaf 1 januari 2025 wordt de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) uit 2016 weer gehandhaafd. Dit betekent dat opdrachtgevers en zzp’ers die hun arbeidsrelatie niet goed hebben geregeld, te maken kunnen krijgen met naheffingen en boetes van de Belastingdienst.
Onzekerheid bij zzp’ers en opdrachtgevers
Deze aankondiging zorgde voor veel onrust op de arbeidsmarkt. Niet vreemd, want in Nederland werken ongeveer 1,7 miljoen mensen als zelfstandig professional. Je vindt ze in vrijwel alle sectoren – van IT tot de zorg, van de bouw tot het onderwijs, van de culturele sector tot overheidsinstellingen.
Omdat lang niet duidelijk was wat de overheidsplannen in de praktijk zouden gaan betekenen, kondigden sommige organisaties aan rigoureus te stoppen met het inhuren van zzp’ers. Een dergelijke stap kan grote gevolgen hebben. Vooral in sectoren met hoge arbeidstekorten, zoals de zorg en het onderwijs, kan de continuïteit van werk ernstig in gevaar komen als zzp’ers buitenspel komen te staan.
Wat kun je als ondernemer verwachten in 2025?
De onzekerheid rondom de wet DBA leidde tot protesten, petities van brancheorganisaties en moties in de Tweede Kamer. Hoewel de Belastingdienst inmiddels meer duidelijkheid heeft gegeven over hoe de regels worden toegepast (minder streng dan eerst gedacht), blijft de vraag: wat kun je in 2025 verwachten als als zzp’er als opdrachtgever?
In dit artikel geven we antwoord op die vraag. Maar eerst gaan we kort terug naar de basis. Waarom gaat de overheid optreden tegen schijnzelfstandigheid? Wat is schijnzelfstandigheid en wat staat er in de wet DBA? En natuurlijk: wat zijn de gevolgen van de nieuwe realiteit voor zzp’ers en opdrachtgevers?
Waarom pakt de overheid schijnzelfstandigheid aan?
Opeenvolgende regeringen vinden dat de flexibiliteit van de arbeidsmarkt is doorgeschoten. De structurele toename van het aantal zzp’ers zorgt immers voor maatschappelijke problemen.
Druk op de verzorgingsstaat
Zzp’ers dragen niet bij aan werknemersverzekeringen voor arbeidsongeschiktheid en werkloosheid. En omdat ze aanspraak kunnen maken op ondernemersaftrek, betalen ze vaak minder inkomstenbelasting dan mensen in loondienst. Ook werkgevers dragen minder premies en belastingen af wanneer ze met zzp’ers werken. Onderaan de streep ontvangt de overheid daardoor minder belastinginkomsten.
Minder bescherming voor zzp’ers
Minder premies en belastingen betalen – dat lijkt aantrekkelijk. Maar voor zzp’ers heeft het ook een keerzijde. Als ondernemer heb je veel minder arbeidsrechtelijke bescherming dan iemand in loondienst. Echte ondernemers zijn zich hiervan bewust en regelen een financiële buffer, een arbeidsongeschiktheidsverzekering en/of een pensioen. Maar aan de onderkant van de arbeidsmarkt gaat dit vaak mis. Denk aan zzp’ers die tegen een te laag tarief werken, zoals maaltijdbezorgers. Of aan uitbuiting van arbeidsmigranten.
Herstel van balans op de arbeidsmarkt
Het kabinet wil de balans op de arbeidsmarkt herstellen. Daarbij moet een baan in loondienst weer vaker de norm worden. Een van de maatregelen om dit te bereiken, is de opheffing van het handhavingsmoratorium op de Wet DBA.
Wat regelt de wet DBA?
Wanneer een werkgever een zzp’er inhuurt, maken opdrachtgever en opdrachtnemer samen afspraken over de samenwerking. Op basis van deze afspraken – én hoe er in de praktijk gewerkt wordt – beoordeelt de Belastingdienst aan de hand van de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie of er sprake is van ondernemerschap of een verkapt dienstverband, oftewel schijnzelfstandigheid.
Wat is schijnzelfstandigheid?
Schijnzelfstandigheid betekent simpel gezegd dat iemand zich presenteert als zelfstandig ondernemer, terwijl er juridisch sprake is van een dienstverband. Binnen de wet DBA zijn er drie hoofdcriteria om dit te bepalen. Wanneer je een van de onderstaande stellingen met ja beantwoordt, is er mogelijk sprake van schijnzelfstandigheid.
Arbeid
De werknemer voert het werk zelf uit. Het is niet de bedoeling dat iemand anders dit zomaar overneemt.
Loon
De werknemer krijgt een beloning in de vorm van loon, als vergoeding voor het werk dat wordt gedaan.
Gezagsverhouding
De werkgever heeft de leiding. Dit betekent dat hij of zij bepaalt hoe het werk moet worden uitgevoerd en daarover instructies kan geven.
De wet DBA bestaat dus al sinds 2016, maar tot 1 januari 2025 deed de Belastingdienst nauwelijks onderzoek naar werkrelaties met zzp’ers. Ook legde de fiscus bij schijnzelfstandigheid geen naheffingsaanslagen of boetes op. Door het gebrek aan toezicht hebben werkgevers steeds vaker mensen als zzp’er ingehuurd, terwijl ze juridisch eigenlijk als werknemer gezien moesten worden.
Welke risico’s lopen opdrachtgevers en zelfstandig ondernemers bij schijnzelfstandigheid?
Mogelijke gevolgen voor opdrachtgevers
Als de Belastingdienst oordeelt dat een zzp’er eigenlijk als werknemer moet worden beschouwd, kan dat financiële en administratieve gevolgen hebben voor de opdrachtgever.
- Naheffingen van loonbelasting, sociale premies en eventueel pensioenpremies
- Boetes (als er sprake is van opzet of grove schuld)
- Het achteraf toepassen van werknemersrechten, zoals ontslagbescherming, vakantiegeld, vakantiedagen en een ontslagvergoeding.
Gevolgen voor zzp’ers
Een zzp’er verliest zijn fiscale voordelen, zoals de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling. Deze moeten mogelijk met terugwerkende kracht worden terugbetaald. En ook zelfstandigen kunnen te maken krijgen met boetes.
Oftewel, het is niet vreemd dat opdrachtgevers en zzp’ers zich zorgen maken over wat er in 2025 gaat gebeuren.
Hoe wordt de wet DBA gehandhaafd in 2025?
2025 lijkt een overgangsjaar te worden. Staatssecretaris Van Oostenbruggen heeft een zachte landing beloofd, en organisaties krijgen de tijd om hun bedrijfsvoering aan te passen.
Wat gaat de Belastingdienst in 2025 doen?
- Focus op misstanden: de Belastingdienst richt zich primair op situaties waar het echt misgaat, zoals gedwongen zelfstandigheid, onderbetaling en schijnconstructies met arbeidsmigranten.
- Maatwerk bij onduidelijkheid: in gevallen waarin niet direct duidelijk is of iemand daadwerkelijk zelfstandig werkt, levert de Belastingdienst maatwerk. Tijdens een bedrijfsbezoek wordt met de opdrachtgever gesproken over mogelijke schijnzelfstandigheid.
- Waarschuwingen in plaats van boetes: in 2025 worden geen boetes uitgedeeld. Wanneer er sprake is van een overtreding, geeft de Belastingdienst eerst een waarschuwing.
- Automatische verlenging van modelovereenkomsten: goedgekeurde modelovereenkomsten zijn verlengd tot en met 31 december 2029.
Loop je voorlopig geen risico?
Nee, dat niet. Het lijkt misschien soepel dat er geen boetes worden opgelegd, maar werkgevers kunnen wel degelijk een naheffing krijgen. Wanneer de Belastingdienst zo’n naheffing oplegt, moeten opdrachtgevers alsnog loonheffing en sociale premies betalen. Dat kan flink in de papieren lopen.
Wat is het vooruitzicht voor 2026?
Vanaf 2026 wordt volledige handhaving verwacht, inclusief boetes. Bovendien werkt de overheid aan extra zzp-wetgeving, zoals de wet VBAR. De Raad van State uitte overigens flink wat kritiek op dit wetsvoorstel en stelt dat het slechts beperkt zal bijdragen aan het oplossen van het probleem van schijnzelfstandigheid.
Wat zijn de mogelijke gevolgen van de handhaving voor zelfstandig ondernemers in 2025?
- Verlies van opdracht: opdrachtgevers willen niet (meer) het risico lopen op schijnzelfstandigheid en bijkomende claims. Om die reden beëindigen zij (lopende) opdrachten.
- Onzekerheid: het vinden van een nieuwe opdracht wordt door de strengere handhaving wellicht lastiger, waardoor werken als zelfstandige in jouw huidige expertise niet meer mogelijk is.
Welke keuzes hebben zzp’ers in 2025?
Toch hoeven veruit de meeste zzp’ers niet in paniek te raken. Als je echt een ondernemer bent en zelfstandig werkt, kun je dat gewoon blijven doen. Misschien moet je wel iets aanpassen in je bedrijfsvoering en in de manier waarop je opdrachten verwerft en afspraken vastlegt. Vrees daarom niet voor de aankomende handhaving, maar toon je ondernemerschap. Wil je weten hoe je dat kunt doen?
Lees dan ook: Zorgeloos freelancen in 2025. Zo voldoe je als zzp’er aan de Wet DBA
Voor opdrachtgevers
De continuïteit van de bedrijfsvoering loopt gevaar
Stoppen met zzp’ers is een optie, maar in veel gevallen niet de beste. Wanneer werkrelaties abrupt stoppen, ontstaat er een gat dat moeilijk op te vullen is. Dit leidt tot toenemende werkdruk op je team. Lopende projecten kunnen vertraging oplopen of zelfs stilvallen. Daarnaast verlies je bij het vertrek van een zelfstandige professional vaak waardevolle kennis, expertise en vaardigheden.
Minder flexibel en wendbaar
Flexibele professionals spelen een cruciale rol in een dynamische markt die voortdurend verandert door economische schommelingen, nieuwe regelgeving en technologische ontwikkelingen. Ze stellen je in staat snel in te spelen op veranderende marktomstandigheden, brengen gespecialiseerde kennis mee zonder dat je vastzit aan een fulltime aanstelling, en maken het mogelijk om personeelskosten eenvoudig aan te passen in onzekere tijden.
Whitepaper Schijnzelfstandigheid
Welke opties hebben opdrachtgevers in 2025?
Voor ondernemers is het cruciaal om de risico’s in kaart te brengen en op tijd oplossingen te bedenken. Alleen zo zorg je ervoor dat je bedrijf niet stilvalt door veranderingen in regelgeving. Elke optie heeft zijn eigen voor- en nadelen, zowel voor opdrachtgevers als voor de zzp’er. Het is vooral belangrijk om goed te kijken naar de aard van de samenwerking, de risico’s die je wilt dragen en wat het beste past bij de flexibiliteit en professionaliteit die je zoekt.
Optie 1: blijven werken met zzp’ers
Zelfstandigen blijven een belangrijke rol spelen in het Nederlandse bedrijfsleven, ook in en na 2025. Als opdrachtgever kun je zeker blijven samenwerken met zzp’ers. De wetgeving biedt voldoende ruimte, zolang je de constructie goed organiseert en voldoet aan de geldende regels.
Zzp’er inhuren? Controleer of er sprake is van loondienst.
Wil je zeker weten welke contractvorm past bij een opdracht? Kijk goed naar hoe er in de praktijk wordt gewerkt. Met de keuzehulp van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) kun je eenvoudig bepalen welk contract het meest geschikt is.
Samen verantwoordelijk
Heb je aan het begin van de samenwerking vastgesteld dat er geen sprake is van loondienst? Zorg er dan voor dat je dit regelmatig opnieuw controleert. De manier waarop jullie samenwerken, kan namelijk in de loop van de tijd veranderen. Hierdoor kan het zo zijn dat er op een gegeven moment wél sprake is van loondienst.
Optie 2: zzp’ers in loondienst nemen
Een andere optie is om als werkgever zzp’ers een baan in loondienst aan te bieden. Dit brengt wel risico’s met zich mee. Zodra je een zzp’er die al langere tijd voor je werkt in dienst neemt, geef je in feite aan dat het werk geschikt is voor een dienstverband. Bij controles kan dit tot problemen leiden. Bovendien kan de zzp’er bij beëindiging van het dienstverband aanspraak maken op arbeidsrechten, zoals een vaste aanstelling of financiële claims.
Voor zzp’ers zelf is loondienst vaak minder aantrekkelijk. Ze verliezen de flexibiliteit in hun werk en de financiële voordelen van ondernemerschap.
Optie 3: payrolling – uitbesteding van werkgeverschap
Bij payrolling komt de zzp’er in loondienst bij een payrollbedrijf, dat de administratieve en juridische aspecten overneemt. Hierdoor verklein je het risico op schijnzelfstandigheid en beperk je de kosten bij ziekte of gebrek aan opdrachten. Je betaalt als opdrachtgever wel een hogere vergoeding.
Optie 4: detachering – behoud van flexibiliteit
Detachering biedt een goede middenweg. Als opdrachtgever behoud je de flexibiliteit en toegang tot expertise, terwijl de zzp’er geen exclusieve verplichting heeft om alleen voor jou te werken. Dit maakt het mogelijk om meerdere opdrachten tegelijkertijd uit te voeren, wat vaak aantrekkelijk is voor zelfstandigen.
Let op: als je kiest voor detachering of payrolling, betekent dat niet dat je automatisch 100 procent veilig bent op het gebied van schijnzelfstandigheid. Ook wanneer meer dan twee partijen betrokken zijn bij het tot stand komen en/of het uitvoeren van de opdracht, moet je de arbeidsrelatie beoordelen en voor het juiste contract kiezen.
Lees ook: Handhaving schijnzelfstandigheid zzp’ers. Hoe kun je in 2025 veilig samenwerken?
Conclusie: blijf rustig en neem doordachte stappen
De aankomende handhaving van de wet DBA in 2025 hoeft geen reden tot paniek te zijn. Hoewel de veranderingen impact kunnen hebben, biedt de overgangsperiode ondernemers voldoende tijd om zich aan te passen. Rigoureuze maatregelen, zoals het abrupt stoppen met het inhuren van zzp’ers, kunnen schadelijk zijn voor je bedrijfsvoering.
Zorg ervoor dat je jouw arbeidsrelaties goed regelt en de risico’s in kaart brengt. Door tijdig maatregelen te nemen, kun je ook in een veranderende arbeidsmarkt profiteren van de voordelen van zelfstandigen. Blijf wel kritisch op hoe je samenwerkt met zzp’ers en maak gebruik van beschikbare tools om de juiste contractvorm te kiezen.
Wil je weten hoe je bedrijf ervoor staat? Doe dan de gratis Scan Schijnzelfstandigheid voor mkb’ers en zzp’er en ontvang binnen een paar minuten een risicoanalyse.
Gebruik deze tijd om je voor te bereiden en zorg dat je als ondernemer sterk staat in een veranderende arbeidsmarkt. Zo blijf je flexibel, professioneel en goed georganiseerd, terwijl je voldoet aan de nieuwe regels.
