Waarom focus op verzuim en re-integratie cruciaal is
Verzuim en re-integratie: voor de meeste ondernemers horen ze bij het minst favoriete onderdeel van werkgeverschap. Maar wanneer je personeel hebt, word je er onvermijdelijk mee geconfronteerd. Die confrontatie kan pittig zijn, want verzuim kan een enorme impact hebben op je bedrijfsvoering, je team en je portemonnee. Gelukkig kun je met effectief verzuimmanagement en een doordacht re-integratiebeleid bouwen aan een gezonde onderneming. Daarover later in dit artikel meer.
Maar eerst even de basis. Wat verstaan we eigenlijk onder personeelsverzuim? Hoe vaak zijn werknemers in Nederland gemiddeld ziek (en wat zijn de kosten daarvan voor ondernemers)? Plus de belangrijkste trends rondom verzuim.
Wat verstaan we onder (ziekte)verzuim?
Verzuim verwijst naar de afwezigheid van medewerkers op de werkvloer. Dit kan variëren van kortdurend verzuim (een griepje van enkele dagen) tot langdurig verzuim (een burn-out of chronische ziekte). Vooral langdurig verzuim kan grote gevolgen hebben voor je bedrijf, zeker als het re-integratietraject niet goed is opgezet.
Ziekteverzuim in Nederland: hoe zit het?
Het gemiddelde ziekteverzuim in Nederland ligt rond de 5 procent (CBS, 2024). Dit betekent dat op elke 1000 werkdagen er 50 zijn waarop medewerkers zich ziek melden. Het verzuim verschilt sterk per sector. In de gezondheidszorg en de vervoerssector ligt het verzuim relatief hoog, terwijl het in de financiële dienstverlening juist laag is. O ja, in totaal kostte ziekteverzuim de Nederlandse economie in 2023 zo’n 23,3 miljard euro.
Kleinere bedrijven, lager verzuim
Opvallend is dat kleinere bedrijven vaak een lager verzuimpercentage hebben. Bij bedrijven met minder dan tien medewerkers ligt het verzuim gemiddeld op 2,6 procent. Middelgrote bedrijven hebben een verzuimpercentage van 4,3 procent, terwijl bedrijven met honderd of meer medewerkers een verzuim van 5,5 procent laten zien. Handig om te weten als je je eigen verzuimcijfers wil kunnen plaatsen.
5 trends in ziekteverzuim
Ziekteverzuim is vaak het gevolg van uiteenlopende factoren. We zetten de vijf trends op een rij die inzicht geven in de belangrijke oorzaken van verzuim in de huidige maatschappij.
Trend 1: zieke werknemers door stress
Stress op het werk is een groot en groeiend probleem op de werkvloer. Het kan leiden tot een burn-out en complexe re-integratieprocessen. In 2021 waren er maar liefst 11 miljoen verzuimdagen te wijten aan werkgerelateerde stress. Dit zorgde voor 43 procent van alle verzuimkosten. Wanneer je de stress binnen je bedrijf goed kunt managen, zet je een belangrijke stap om verzuim te voorkomen.
Trend 2: hogere werkdruk door arbeidskrapte
Veel ondernemers weten hoe lastig het is om vacatures op dit moment in te vullen en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) voorspelt dat de krapte op de arbeidsmarkt lang zal aanhouden. Door een tekort aan personeel neemt de werkdruk in bedrijven vaak toe en dat kan leiden tot meer ziekteverzuim en personeelsverloop. Een belangrijk aandachtspunt dus.
Trend 3: vergrijzing op de arbeidsmarkt
Het aantal 55-plussers op de arbeidsmarkt groeit. Dit is op zich goed nieuws, want we hebben iedereen die wil en kan werken nodig. Maar oudere medewerkers zijn wel vaak wel kwetsbaarder als het gaat om hoge werkdruk, zware fysieke taken, veranderingsprocessen en onregelmatige werktijden. Het is slim om hier als werkgever rekening mee te houden, zeker als je oudere werknemers in dienst hebt.
Trend 4: meer mantelzorgers, meer verzuim
Een kwart van de werkenden, zo’n twee miljoen Nederlanders, verleent mantelzorg. Het RIVM verwacht dat de vraag naar mantelzorg tegen 2040 met 70 procent is toegenomen vergeleken met 2020. Medewerkers die mantelzorgen, lopen meer risico op verzuim en burn-outs. Als werkgever is het belangrijk om hier oog voor te hebben en samen met mantelzorgende medewerkers een plan van aanpak te maken.
Trend 5: verzuim door geldproblemen
Wist je dat 1 op de 5 Nederlandse huishoudens kampt met geldproblemen? En dat financiële zorgen vaak tot verzuim leiden? Uit cijfers van het Nibud blijkt dat werknemers met schulden gemiddeld zeven extra werkdagen per jaar ziek zijn en 20 procent minder productief. Dit kost je als werkgever gemiddeld € 13.000 per jaar per medewerker.
Wettelijke verplichtingen voor werkgevers bij verzuim
Als werkgever heb je een aantal in de wet vastgelegde verplichtingen als een werknemer zich ziek meldt. We vatten ze voor je samen:
1. Doorbetaling van loon
Bij ziekte van een werknemer ben je als werkgever verplicht om gedurende maximaal twee jaar ten minste 70 procent van het loon door te betalen. In de meeste cao’s staat dat dit in het eerste jaar 100 procent is en in het tweede jaar 70 procent.
Goed om te weten: in het eerste jaar ziekte mag dit niet minder zijn dan het minimumloon. In het tweede jaar mag dit onder het minimumloon uitkomen, mits dat is vastgelegd in de arbeidsovereenkomst of cao.
2. Verplicht samenwerken met een bedrijfsarts of arbodienst
Je bent als werkgever verplicht om een overeenkomst af te sluiten met een bedrijfsarts of arbodienst voor begeleiding tijdens de afwezigheid van je zieke werknemer. De bedrijfsarts stelt vast of de werknemer daadwerkelijk arbeidsongeschikt is en adviseert over de re-integratie.
3. Probleemanalyse en plan van aanpak
Uiterlijk zes weken na de ziekmelding moet een bedrijfsarts een probleemanalyse en plan van aanpak opstellen. Hierin staan de afspraken over hoe de medewerker verantwoord weer aan het werk kan. Dit plan moet regelmatig worden geëvalueerd en aangepast waar nodig.
4. Re-integratieverplichtingen en Wet verbetering poortwachter
Hoe langer een zieke medewerker thuiszit, hoe moeilijker het vaak wordt om hem of haar weer aan het werk te krijgen. Daarom is het belangrijk dat een zieke medewerker zo snel mogelijk weer kan terugkeren, eventueel in een aangepaste rol of in een andere functie. Dit proces heet re-integratie en is vastgelegd in de Wet verbetering poortwachter.
5. Administratieve verplichtingen
Het is belangrijk om alle stappen in het verzuim- en re-integratieproces goed vast te leggen in een verzuimdossier. Dit dossier kan het UWV opvragen om te beoordelen of je als werkgever voldoende hebt gedaan aan re-integratie.
Whitepaper Controle Belastingdienst
Waarom is goed verzuimmanagement belangrijk?
Als een medewerker ziek is, is dat in de eerste plaats natuurlijk vervelend voor hem of haar. Maar het heeft ook gevolgen voor jou als werkgever, want de kosten kunnen flink oplopen. Een zieke medewerker kost gemiddeld honderden euro’s per dag.
Dit bedrag bestaat niet alleen uit het doorbetalen van loon, maar ook uit vervangingskosten, verminderde productiviteit en mogelijk verstoorde klantrelaties. Met een goed re-integratiebeleid kun je deze kosten beperken.
Het opstellen van een effectief verzuimbeleid
Met een effectief verzuimbeleid kun je ziekteverzuim beperken en tegelijkertijd bijdragen aan een gezonde werkomgeving. Een verzuimbeleid gaat verder dan het registreren van ziekmeldingen. Het draait om preventie, duidelijke communicatie en het begeleiden van medewerkers bij hun terugkeer naar het werk.
Preventie: de basis van minder verzuim
Verzuim is niet helemaal te voorkomen, maar voorkomen is wel beter dan genezen. Een gezonde werkomgeving, aandacht voor werkdruk en een positieve bedrijfscultuur dragen bij aan minder verzuim. Gezondheidschecks en aandacht voor stress en ergonomie helpen medewerkers gezond te blijven.
Duidelijke verzuimprotocollen en communicatie
Zorg voor heldere verzuimprotocollen die voor iedereen binnen het bedrijf duidelijk zijn. Dit omvat onder andere de procedure voor ziekmeldingen, de stappen die volgen na een ziekmelding en de verantwoordelijkheden van zowel werkgever als werknemer.
Heldere en oprechte communicatie is de sleutel. Regelmatige gesprekken met je medewerkers kunnen helpen om problemen vroegtijdig te signaleren en escalatie te voorkomen. Zorg dat jijzelf en andere leidinggevenden training en tools hebben om goed om te gaan met verzuim.
Snelle actie bij verzuim
Wacht niet af, maar onderneem direct actie bij een ziekmelding. Zorg voor een eerste verzuimgesprek en betrek tijdig de bedrijfsarts. Een snelle aanpak kan voorkomen dat een kortdurend verzuim een langdurig probleem wordt.
Structurele evaluatie en aanpassing
Verzuimbeleid is geen statisch gegeven. Het is belangrijk om het regelmatig te evalueren en aan te passen aan de actualiteit en realiteit binnen je bedrijf. Analyseer verzuimcijfers, bespreek deze met je team of (eventueel externe) hr-expert en bepaal waar verbeteringen nodig zijn. Zo blijf je alert op trends en kun je tijdig ingrijpen.
Tip: gebruik technologie en gebruik slimme hr-tools en software om verzuim bij te houden en processen te automatiseren.
Wat is re-integratie?
Re-integratie is erop gericht dat een medewerker die langdurig ziek is, weer (gedeeltelijk of volledig) aan het werk gaat. Het doel is om de zieke medewerker zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen, volledig of in deeltijd. Dit proces verloopt via een re-integratietraject.
Werkgever en werknemer zijn samen verantwoordelijk voor een vlotte terugkeer naar het werk en moeten in een re-integratiedossier precies bijhouden welke stappen ze nemen. Let op: als je je als werkgever niet aan je verplichtingen houdt, kan het UWV een loonsanctie opleggen. Daardoor moet je misschien langer loon doorbetalen.
Welke soorten re-integratie zijn er?
Eerste spoor
De medewerker keert terug bij jou in het bedrijf, eventueel in een nieuwe of aangepaste functie.
Tweede spoor
Wanneer terugkeer niet mogelijk is, gaat je medewerker aan de slag bij een andere werkgever in passend werk.
Als werkgever moet je kunnen aantonen dat je beide mogelijkheden hebt onderzocht en waar mogelijk hebt ingezet om de zieke werknemer weer te re-integreren.
Wat zijn de plichten van je medewerker bij re-integratie?
Volgens de Wet verbetering poortwachter is de zieke werknemer tijdens de periode van arbeidsongeschiktheid verplicht om flexibel en positief mee te werken aan het re-integratieplan. Wanneer dat niet gebeurt, dan kan dit leiden tot het stopzetten van de loondoorbetaling of zelfs tot beëindiging van het dienstverband.
Valkuilen bij verzuim en re-integratie
Ondernemers kunnen met verschillende uitdagingen te maken krijgen in het proces van verzuim en re-integratie. Hier zijn enkele veelvoorkomende situaties en hoe je daarmee om kunt gaan:
Conflicten over arbeidsgeschiktheid
Soms is er een verschil van mening tussen de werkgever en de werknemer over de mate van arbeidsgeschiktheid. De arboarts speelt hierin een centrale rol, maar als werkgever kun je ook een second opinion aanvragen als je twijfelt aan het oordeel van de bedrijfsarts.
Werknemers die niet meewerken aan re-integratie
Als een werknemer niet meewerkt aan de re-integratie, kan dit voor problemen zorgen. In dat geval moet je dit vastleggen in het verzuimdossier en de werknemer schriftelijk wijzen op zijn verplichtingen. Het UWV kan bij niet-meewerken besluiten om de loondoorbetalingsplicht te stoppen.
Hoge kosten van verzuim
Verzuim kan flink in de papieren lopen. Overweeg een verzuimverzekering bij een particuliere verzekeraar om de financiële risico’s af te dekken, vooral bij langdurig verzuim. Daarnaast kun je investeren in preventie om verzuimkosten op de lange termijn te verminderen.
Veel ondernemers staan voor de keuze of ze wel of niet eigenrisicodrager WGA worden. Deze beslissing heeft een flinke impact op de financiële en operationele aspecten van je bedrijf, dus verdiep je er goed in.
Verzuim en re-integratie bij zzp’ers: hoe werkt dat?
Zelfstandigen zonder personeel zijn zelf verantwoordelijk voor hun inkomen als ze ziek worden. Anders dan werknemers hebben zzp’ers geen werkgever die verplicht is om hun loon door te betalen tijdens ziekte. Daarom is het voor zzp’ers cruciaal om zelf maatregelen te treffen om inkomstenverlies te voorkomen en hun sociale zekerheid te waarborgen.
Veel zzp’ers sluiten een AOV af bij een particuliere verzekeraar die hen een uitkering biedt bij ziekte of arbeidsongeschiktheid. Alternatieve opties zijn het opbouwen van een financiële buffer of deelname aan een broodfonds, een collectieve voorziening waarbij ondernemers elkaar ondersteunen bij ziekte.
Re-integratie voor zzp’ers
Bij zzp’ers zonder AOV is niets geregeld op het gebied van re-integratie. Het is belangrijk dat je als zieke zelfstandige zelf nadenkt over je herstel en, indien nodig, aanpassingen doet in je werkomstandigheden om op een verantwoorde manier weer aan de slag te gaan. Bij veel AOV’s is re-integratie een onderdeel van het pakket, let daarop bij het afsluiten van een verzekering.
Conclusie: maak verzuim en re-integratie een permanent onderdeel van je bedrijfsvoering
Verzuim en re-integratie vragen om een proactieve aanpak en duidelijke strategie. Door als ondernemer te investeren in een goed verzuimbeleid en een gezonde werkomgeving, kun je verzuim beperken en zorgen voor een sneller herstel en re-integratie van je medewerkers.
Zorg ervoor dat je de wettelijke verplichtingen goed kent, stel een gedegen verzuimbeleid op en creëer een werkomgeving waar gezondheid en welzijn centraal staan. Daarmee leg je een sterke basis voor een succesvolle en gezonde onderneming.
