Het is verstandig om vroegtijdig te regelen wat er met uw bezittingen en bedrijf moet gebeuren als u komt te overlijden. Zonder testament, wordt uw nalatenschap verdeeld volgens het wettelijk erfrecht. Hoe zit dat erfrecht precies in elkaar en welke zaken kunt u anders regelen in een testament?

Inhoudsopgave

Snel inzicht in de belangrijkste ondernemerszaken: met de Top 3 Scans van De Zaak: de AOV Scan, de Aftrekposten Scan en de Pensioen Scan

Erfrecht

De nalatenschap wordt in principe verdeeld volgens de wettelijke regeling: het erfrecht beschermt de langstlevende echtgenoot (of geregistreerde partner), zodat de weduwe of weduwnaar financieel verzorgd achterblijft. Dat betekent dat de langstlevende alle goederen van de nalatenschap in volle eigendom krijgt, maar ook alle schulden moet voldoen.

Zijn er kinderen, dan krijgen die een vordering op de langstlevende ouder, ter grootte van hun wettelijk erfdeel. Ze kunnen die vordering pas daadwerkelijk opeisen als de langstlevende ouder overleden is.

Het erfrecht kent vier groepen erfgenamen, in aflopende rangorde:

  • groep 1: de niet van tafel en bed gescheiden echtgeno(o)t(e) of geregistreerde partner en kinderen;
  • groep 2: ouders, broers en zussen;
  • groep 3: grootouders;
  • groep 4: overgrootouders.

Als binnen een bepaalde groep iemand wegvalt door overlijden, wordt zijn plaats ingenomen door zijn kinderen. Als die er niet meer zijn, dan door diens kinderen en zo verder.
Ook bij verwerping en onterfing treedt plaatsvervanging op. Dit gaat door tot in de zesde graad. Is er dan nog niemand gevonden, dan gaat alles uit de nalatenschap naar de Staat.

Waarom een testament?


Wanneer de verdeling van de nalatenschap door de erflater zelf wordt geregeld – en dus afwijkt van de regelingen in de wet – moet dit bij een notaris in een testament worden vastgelegd. Daarin wordt dus expliciet aangegeven wat er met de nalatenschap moet gebeuren na uw overlijden: wie de erfgenamen/legaten zijn, wie welk deel krijgt, wat er met de onderneming moet gebeuren,of er een executeur-testamentair benoemd is, etc.

De kosten lopen uiteen van € 1.000,- voor een minimaal standaard-testament, tot duizenden euro’s voor ingewikkelde testamenten, waarbij bedrijfsopvolging een rol kan spelen. Nadat het testament is getekend, meldt de notaris dit bij het Centraal Testamentenregister in Den Haag. Zo kan later altijd worden achterhaald wanneer en bij welke notaris uw laatste testament is gemaakt. Het testament zelf blijft in de kluis van de notaris liggen.

TIP: Vergeet niet minimaal één keer in de vijf jaar even naar het testament te kijken. In de tussentijd kunnen er namelijk dingen zijn veranderd in uw leven of onderneming.

Wie ontvangen uw erfenis


Hoeveel van uw vermogen u aan wie geeft, kunt u – met uitzondering van de legitieme portie (op dit deel hebben de kinderen altijd minimaal recht) – zelf beslissen. Een erfgenaam kan de hele erfenis of een aandeel in de erfenis krijgen en daarmee alle goederen (bezittingen en schulden)overgedragen krijgen.
Daarnaast kunt u goederen of geldbedragen toedelen aan specifieke personen. Dat heet een legaat. U dient een legaat duidelijk te omschrijven in uw testament en erbij te vermelden wie het toekomt. Bijvoorbeeld: ‘ik legateer een bedrag in contanten van € 10.000,- aan mijn zwager Henk’.

Legaten zoals sieraden, kleding en inboedelgoederen kunt u – in plaats van in een notarieel testament – ook vastleggen in een codicil. Dit is een door uzelf geschreven verklaring (er mag geen letter getypt zijn) voorzien van de dagtekening en uw handtekening. In dit codicil moet u de goederen stuk voor stuk nauwkeurig beschrijven. Ook kunt u in het codicil een executeur-testamentair benoemen en instructies geven over uw begrafenis/crematie.

Het codicil hoeft u niet bij de notaris neer te leggen, maar kunt u thuis bewaren. Het voordeel van een codicil is dat u het eenvoudig zelf kunt vernieuwen. Een nadeel is dat het makkelijk zoek kan raken of eenvoudig kan worden verduisterd.

Verdeling kinderen en partner


Volgens het erfrecht krijgt uw echtgenoot na uw overlijden alle goederen van de nalatenschap. Bevat de nalatenschap bijvoorbeeld een huis, of uw onderneming, dan wordt dit op het moment van overlijden eigendom van uw partner.
De kinderen krijgen als erfgenaam op het moment van overlijden een vordering op de partner. Die vordering is pas opeisbaar bij het overlijden van de langstlevende, bij diens faillissement en als die in de schuldsaneringsregeling terecht komt. Dit lijkt allemaal heel veel op de testamentaire ouderlijke boedelverdeling.

Via een testament kan de wettelijke verdeling buiten werking worden gesteld. Zo kan bijvoorbeeld worden bepaald dat de vorderingen van de kinderen eerder opeisbaar zijn dan de wet zegt. Ook kan er bijvoorbeeld worden vastgelegd dat het huis op naam van de kinderen wordt gezet. Als de langstlevende partner het huis zou overdragen aan de kinderen, is overdrachtsbelasting verschuldigd. Is het huis echter van de partner en de kinderen samen, dan is die toedeling aan de kinderen vrij van overdrachtsbelasting.

WilsrechtenDoor de wettelijke verdeling komen alle goederen van de nalatenschap ook in het tweede huwelijk bij de langstlevende echtgenoot terecht. Om te voorkomen dat goederen via de stiefouder bij de stieffamilie terechtkomen, kunnen de kinderen een beroep doen op een zogenaamd wilsrecht. Dit is een overdracht van de goederen ter voldoening van de vordering van de kinderen.

Kinderen hebben twee gelegenheden om zich te beroepen op hun wilsrecht:

  • op het moment dat de langstlevende ouder hertrouwt;
  • op het moment dat de hertrouwde langstlevende echtgenote overlijdt.

Onterven


Kinderen of echtgenoot geheel onterven kan niet, óók niet in een testament: de langstlevende van het stel moet verzorgd achterblijven. Als het nodig is voor de eigen verzorging, mag een eventueel onterfde echtgenote daarom gebruik blijven maken van de bezittingen van de overleden echtgenoot.
Ook de onterfde kinderen blijven nooit met lege handen achter. Zij houden altijd recht op de helft van de waarde van hun wettelijk erfdeel, de legitieme portie. Op dit gedeelte van de nalatenschap hebben de kinderen minimaal recht en dat kan niemand hen ontnemen.

In een testament kan wel worden vastgelegd dat het ‘onterfde’ kind zijn legitieme portie pas kan opeisen na het overlijden van de langstlevende echtgenoot. De legitieme portie heeft overigens alleen nog maar betrekking op vorderingen in geld. Kinderen kunnen dus niet meer het oude horloge of de Zwitserse koekoeksklok opeisen.

Uw onderneming

Als u met succes een eigen bedrijf heeft opgebouwd, ziet u natuurlijk liever niet dat dit na uw overlijden ten onder gaat. Win tijdig advies in over erfrecht en bedrijfsopvolging. In bepaalde gevallen is het sterk aan te raden een testament te maken. Zo zorgt u dat uw bedrijf na uw dood een goede opvolger heeft. Praat goed hierover met uw familie. Wil iemand uw bedrijf overnemen? Gaan de erfgenamen hiermee akkoord? Hoe kunnen de overige erfgenamen financieel gecompenseerd worden?

Als er geen testament is, dan geldt het wettelijk erfrecht. De hele nalatenschap gaat in eerste instantie naar de weduwe. De kinderen krijgen hun erfdeel in de vorm van een geldvordering, die zij pas kunnen opeisen na het overlijden van de langstlevende echtgenoot.

De wettelijke gang van zaken kan problemen geven wanneer niet de langstlevende echtgenoot, maar één van de kinderen in het bedrijf werkt en het voort wil zetten. In het erfrecht heeft het kind (of stiefkind) dat bedrijfsopvolger is, een paar rechten. Deze bedrijfsopvolger kan de kantonrechter een verzoek doen: dat de andere erfgenamen de verkregen bedrijfsgoederen aan hem of haar overdragen tegen een redelijke prijs. Zo kan het kind het bedrijf voortzetten. De kantonrechter maakt hierbij een afweging tussen de belangen van de voortzetter en die van de andere erfgenamen.

Wat geldt voor een bedrijf, geldt ook voor aandelen in een BV. Degene die de aandelen overneemt, moet bovendien bestuurder zijn van de BV op het tijdstip van overlijden van de erflater. Daarnaast moet degene die de aandelen nalaat, samen met de medebestuurders meer dan de helft van de aandelen bezitten. Overigens kunnen de statuten van de BV een dergelijke overdracht verhinderen. Let daar dus op bij het opstellen van statuten.

Testamentair bewind


Stel dat u het bedrijf over wilt dragen aan uw kinderen, maar u vindt hen hier nog iets te jong voor. U kunt dan een bewindvoerder aanstellen die gedurende een door uzelf bepaalde tijd de lakens uitdeelt. De duur van het bewind moet u in het testament vastleggen. U mag ook een bewindvoerder aanstellen als uw kinderen al meerderjarig zijn. De leeftijd voor meerderjarigheid is teruggebracht van 21 naar 18 jaar, maar niet iedereen zal op zijn 18e de verantwoordelijkheid aankunnen om een bedrijf te runnen.

Ook scholing kan een reden zijn om het bedrijf even onder bewind te stellen. Zo kunt u bijvoorbeeld besluiten uw bedrijf onder bewind te stellen tot uw zoon of dochter 25 jaar is. Op die manier kan hij of zij een diploma halen en enkele jaren ervaring opdoen, alvorens in het diepe te worden gegooid.

Executeur-testamentair benoemen

In uw testament kunt u een executeur-testamentair benoemen. Dit kan een van de erfgenamen zijn, maar ook een buitenstaander. Deze persoon wikkelt na uw overlijden de nalatenschap af in samenwerking met de erfgenamen. Hiertoe behoort ook het regelen van de begrafenis of de crematie. De executeur-testamentair krijgt het recht van bezit. Dit houdt in dat hij alle bezittingen van de nalatenschap onder zich houdt tot alle schulden en successierechten zijn betaald.

De executeur-testamentair moet eindverantwoording afleggen aan de erfgenamen. Wel krijgt hij voor zijn werkzaamheden betaald. Wettelijk gezien bedraagt zijn loon 2,5% van de ontvangsten (de nalatenschap min de notariskosten, begrafeniskosten et cetera) en 1,5% van de uitgaven (notariskosten, begrafeniskosten) van de nalatenschap.
U kunt in uw testament zelf een hoger bedrag vaststellen als u dat wenst. Wanneer uzelf geen executeur-testamentair heeft benoemd kunnen de erfgenamen ook zelf iemand machtigen om de zaken voor hen te regelen. Dit kan één van de erfgenamen zelf zijn, maar ook een notaris.

Erfdelen onder een huwelijksgoederenbeding

Via het huwelijksgoederenbeding in uw testament kunt u voorkomen dat het erfdeel dat uw kinderen krijgen onder het huwelijksgoederengemeenschap valt wanneer zij trouwen of getrouwd zijn. Als uw dochter in het gemeenschap van goederen getrouwd is en zij gaat scheiden, heeft de ex-echtgenoot geen recht op de helft van uw erfenis.

U kunt zo’n uitsluitingsclausule als volgt omschrijven: ‘Hetgeen dat uit mijn nalatenschap wordt verkregen en de opbrengsten daarvan mogen niet vallen in enige huwelijksgoederengemeenschap waarin de ontvanger gerecht is of wordt.’ U kunt in de uitsluitingsclausule eventueel expliciet omschrijven welke goederen niet onder de huwelijksgoederengemeenschap vallen.

Is jouw pensioenpot al gevuld voor een zorgeloze oude dag? Check binnen 2 minuten welke pensioenopties voor jou (fiscaal) het beste zijn. Start de gratis Pensioen Scan van De Zaak.

Lees ook…
Sinds 2024 moeten grote bedrijven hun impact op mens en klimaat rapporteren volgens de CSRD-richtlijn. Dit heeft ook gevolgen voor mkb-ondernemers. Ben…
Je moet een onderscheid maken tussen officiële feestdagen en verplichte vrije dagen. Een officiële feestdag is namelijk niet per definitie een…
Je harde werk, je passie, je levenswerk. Wat gebeurt er met je bedrijf als jij er niet meer bent? Je denkt er misschien liever niet aan, maar…
Compliance is geen modewoord, maar een noodzaak om je bedrijf aan te passen aan het groeiende web aan nationale en internationale wet- en regelgeving….
Zonder toestemming klantgegevens opslaan, gebruiken of delen? Die tijden zijn voorbij sinds de inwerkingtreding van de Algemene Verordening…
Wat gaat er per 1 januari 2024 veranderen voor zzp’ers en mkb’ers? Een overzicht van de belangrijkste…